Lăng vạn niên cơ cấu trúc hài hòa và những nét trang trí tinh tế

Nếu có dịp đặt chân đến Cố đô mà không ghé thăm các công trình kiến trúc cổ như các khu lăng tẩm  triều Nguyễn thì sẽ là một thiếu sót lớn với du khách. Nhất là khi quần thể này vừa được công nhận là Di sản văn hóa thế giới và một trong những di tích lịch sử đầu tiên của Việt Nam góp mặt vào bảo tàng số hóa 3D của dự án Google Arts & Culture.

Trong lịch sử, triều đại nhà Nguyễn đã trải qua 143 năm với 13 đời vua gi dấu ấn đậm nét trong chế độ phong kiến Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ có 7 lăng tẩm của 7 triều vua được xây dựng và bảo tồn tốt đến ngày nay.

Nổi bật nhất là 4 lăng tẩm đẹp nhất của Huế – nơi an giấc của 4 vị vua nhà Nguyễn là Gia Long, Minh Mạng, vạn niên cơ và Khải Định.

Trong đó, khu lăng vạn niên cơ (lăng Tự Đức), hay còn gọi là Khiêm Lăng được xem là công trình kiến trúc lăng mộ hài hòa và đẹp nhất của vương triều Nguyễn. vạn niên cơ là vị vua thứ 4 của triều Nguyễn. Ông là người có thời gian tại vị lâu nhất trong triều đại phong kiến này – khoảng 36 năm từ 1847 đến 1883.

Nếu lăng Gia Long cổ kính, tịch mịch, lăng Minh Mạng uy nghiêm và tráng lệ nhất, lăng Khải Định thiên về hướng giao thoa giữa cổ điển – hiện đại, có nhiều cách tân về chất liệu xây dựng và trang trí, thì lăng vạn niên cơ Huế mang dáng vẻ nhã nhặn, nên thơ.

Lăng mộ của vị vua thứ 4 triều Nguyễn nằm trong khung cảnh sơn thủy hữu tình được đánh giá là một trong những công trình kiến trúc lăng tẩm đẹp nhất của thời Nguyễn vào thế kỷ 19.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, công trình kiến trúc ấn tượng này bị thời gian làm phai nhạt đi nhiều đường nét nhưng cốt cách của lăng vẫn giữ được trọn vẹn, nhất là phong cách trang trí Nho giáo, trầm mặc.

Từ những bức tường, trần nhà, cột, hồ nước, vườn cây, đình, tạ vẫn toát lên vẻ vương giả không thể nhầm lẫn với bất cứ nơi nào khác.

Về mặt kiến trúc, khu lăng của vua tự đức mang đậm nét tinh tế ở nhiều chi tiết và nhất là ở các nét trang trí cổ điển và được bao bọc bởi một không gian xanh mượt của núi rừng cây cỏ. Nơi này thật sự là nơi yên nghỉ thích hợp nhất với một vị vua mang tâm hồn thi sĩ lãng mạn nhưng uyên bác và thâm thúy bậc nhất triều Nguyễn.

Lịch sử hình thành lăng vạn niên cơ

Lăng vạn niên cơ được vua vạn niên cơ cho xây dựng với vai trò như một chốn nghỉ ngơi, thoát khỏi việc triều chính khi vua còn sống và là nơi an nghỉ khi vua qua đời.

Theo những tài liệu sử sách từng ghi lại, vạn niên cơ là vị vua thứ 4, cũng là người kế vị nổi tiếng của thời nhà Nguyễn, cũng là người có thời gian tại vị lâu nhất trong 13 vị vua thời này.

Tên thật của ngài là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, là con trai thứ của vua Thiệu Trị. Ông được chọn làm người kế vị vì là người hiền lành,  biết lo toan cho đất nước, không như người anh – cũng là con trai cả của vua – không đủ tài năng lại không có ý chí, còn khá ham chơi.

Từ sau khi lên ngôi, vua vạn niên cơ đã chứng tỏ mình là một vị vua thạo việc triều chính, biết cân nhắc thiệt hơn trong xử lý công vụ. Dù vậy, ông vẫn giữ được tính cách của một người có tâm hồn thi sĩ, sống với cỏ cây, hoa lá.

Quá trình lên ngôi vua của vạn niên cơ không mấy suôn sẻ và kể cả về sau, ông cũng không có con cái, người lại hay suy nhược đau ốm Đó là những lý do góp phần thúc đẩy việc vị vua này cho xây một lăng tẩm từ lúc còn sống để vừa có một chốn riêng để ông nghỉ ngơi, tiêu sầu vừa là nơi an nghỉ phòng trừ cho lúc đột ngột qua đời.

Lăng Tự Đức từ khi được bắt đầu hình thành đến nay, đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau, gắn với từng thời điểm lịch sử. Đây cũng là điểm tạo nên sự đặc biệt của khu lăng tẩm này so với các lăng vua khác.

Ban đầu, lăng có tên gọi là Vạn Niên Cơ và được khởi công xây dựng vào năm 1864 với ý nghĩa về một công trình mãi trường tồn theo thời gian. Theo tính toán của vua thì thời gian hoàn thành lăng là trong vòng 6 năm.

Nhưng để công trình mau hoàn thành, triều đình đã phải ra lệnh cho hàng trăm nghìn thợ thuyền cùng dân phu và binh lính phải lao động quần quật trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Điều này dẫn đến cuộc nổi loạn mang tên Chày Vôi vào năm 1866. Dù nhanh chóng được dập tắt nhưng cuộc khởi nghĩa này đã làm ảnh hưởng đến thanh danh vua Tự Đức, thậm chí đến nay vẫn còn câu hát lưu lại trong dân gian về quá trình xây dựng khổ nhọc này:

“Vạn Niên là Vạn Niên nào

Thành xây xương lính, hào đào máu dân.

Vì vậy, để xoa dịu phần nào sự phẫn uất trong nhân dân, nhà vua đã phải viết điếu trần tình và đổi tên Vạn Niên Cơ thành Khiêm Cung. Chữ “Khiêm” ở đây có nghĩa là cung kính, nhún nhường. Và theo đó, tất cả các công trình lớn nhỏ trong lăng đều mang chữ “Khiêm”. Đến tận năm 1873, Khiêm Cung mới chính thức được xây dựng xong và 10 năm sau đó, tức là năm 1883 – sau khi vua Tự Đức băng hà vào năm, khu lăng được gọi là Khiêm Lăng. Ngày nay, người ta vẫn thường gọi là lăng vua vạn niên cơ.

Vị trí địa lí của lăng vạn niên cơ triều Nguyễn

Lăng vua vạn niên cơ chỉ nằm cách trung tâm thành phố Huế 7 km, gần hơn những lăng mộ khác. Vì vậy, nếu chỉ có đủ thời gian đến với một lăng tẩm ở Huế thôi thì bạn hãy ghé thăm nơi này nhé.

Cũng giống như Đại Nội – Kinh Thành Huế hay chùa Thiên Mụ 400 năm tuổi, đến với Khiêm Lăng, du khách sẽ có cảm giác mình vừa được quay ngược thời gian để trở về tận thời kỳ xa xưa, cụ thể là thế kỉ 19, nhất là khi quần thể kiến trúc trải rộng trên diện tích gần 475 ha này được bảo tồn vẹn nguyên.

Lăng vạn niên cơ tọa lạc ở xã Thủy Biểu thuộc thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Khách du lịch cố đô trước khi đi thăm quan lăng có thể chọn thuê taxi hoặc đi xe riêng cũng đều thuận tiện và dễ dàng.

Một lưu ý nhỏ là nếu có nhiều thời gian và lịch trình thong thả, bạn nên thuê xe để đi hết trọn 1 tour các lăng khác ở quanh khu vực này như lăng Minh Mạng, lăng Khải Định luôn nhé, vì cũng khá tiện đường.

Cách di chuyển đến lăng vạn niên cơ

Lăng vua vạn niên cơ nằm ở một vị trí khá thuận lợi và dễ di chuyển. Bạn có thể lựa chọn đặt taxi, thuê ô tô, đi xe máy, thậm chí là xe đạp đều được. Sau khi chọn được phương tiện thích hợp, du khách chỉ việc đi theo hướng đường Bùi Thị Xuân, ở ngay đoạn bắt đầu từ ga Huế, sau đó đi thẳng rồi rẽ vào đường Huyền Trân Công Chúa.

Tiếp tục di chuyển thêm một đoạn là sẽ đến với Khiêm Lăng ngay. Nếu vẫn chưa yên tâm thì bạn có thể hỏi thêm người dân để đến lăng nhanh chóng hơn nhé.

Thời điểm phù hợp để ghé thăm lăng vạn niên cơ

Khí hậu đặc trưng ở Huế là kiểu nhiệt đới ẩm gió mùa với đủ 4 mùa trong năm nhưng lại thể hiện rõ nhất là hai mùa nắng – mưa. Mùa nắng nóng ở đây khá khắc nghiệt, mùa mưa cũng dai dẳng không kém với nhiều lúc rất lạnh.

Vậy nên, theo kinh nghiệm du lịch Huế của nhiều du khách, bạn nên chọn đi vào tầm tháng 1 đến tháng 2. Vì đây là lúc thời tiết ở Huế dễ chịu nhất.

Đây cũng chính là thời gian lý tưởng nhất để tham quan, viếng thăm các địa điểm du lịch Huế, các di tích lịch sử như Đại Nội, chùa Thiên Mụ, nhà thờ Phủ Cam, lăng tẩm các vua triều Nguyễn trong đó có lăng vua vạn niên cơ,…

Giờ mở cửa và giá vé tham quan lăng vua vạn niên cơ

Không giống như nhiều địa điểm du lịch Huế khác, giờ mở cửa và thời gian hoạt động của lăng vạn niên cơ có sự khác nhau giữa mùa hè và mùa đông. Theo đó, vào mùa hè sẽ mở từ 6h30 – 17h30, mùa đông thì mở cửa trễ hơn 30 phút và đóng cửa sớm hơn 30 phút, từ 7h – 17h. Nếu đang có kế hoạch du lịch Huế, bạn nhớ dựa vào lịch này để phân bổ thời gian du ngoạn các nơi cho hợp lý nhé.

Vé tham quan tại lăng, đối với du khách là người Việt Nam: 100.000 VNĐ/người lớn, 20.000 VNĐ/trẻ em. Còn đối với người nước ngoài sẽ nhỉnh hơn một chút là 150.000 VNĐ/người

Cấu trúc đặc biệt của lăng vua vạn niên cơ

Nhìn bao quát, toàn bộ Khiêm Lăng mang cảnh sắc thơ mộng. Cả  khu lăng tẩm hiện liên trước mắt du khách tựa như một bức tranh được điểm lên nhiều màu sắc cổ điển.

Xa xa là những cây cầu bắc ngang qua hồ nước nhỏ tĩnh lặng, xen lẫn với bóng dáng vài hàng thông xanh rì rào trong gió mỗi chiều, và các công trình chính – phụ đều được bố trí hài hòa, không quá dày đặc mà điểm xuyết lên cho khung cảnh vẻ bình yên, trầm mặc.

Khách du lịch đến đây sẽ được trải nghiệm chuyến đi vào không gian tịch mịch nhưng trong lành và thoáng đãng. Và giữa khung cảnh đặc biệt này, sẽ không khó để bạn có được một bức ảnh check in cực kì “cổ điển”, phảng phất màu sắc “cổ trang” xịn xò giữa lòng xứ Huế.

Quần thể kiến trúc lăng vua vạn niên cơ tọa lạc trên tổng diện tích rộng 12 ha với gần 50 công trình lớn nhỏ trải dài và theo như ý muốn của vua, hầu hết đều có chữ Khiêm trong tên gọi như Khiêm Cung Môn, điện Lương Khiêm, nhà hát Minh Khiêm, đảo Tịnh Khiêm.

Lăng vua gồm có 2 phần chính và được bố trí khéo léo thành 2 trục dọc song song với nhau. Theo đó, ngọn núi Giáng Khiêm làm tiền án phía trước còn núi Dương Xuân thì làm hậu chẩm phía sau.

Ngoài ra, hồ Lưu Khiêm cũng được chọn làm yếu tố minh đường. Hầu như hầu hết các công trình ở đây đều có tên gọi bắt đầu bằng chữ Khiêm như cửa Vụ Khiêm đi qua trước Khiêm Môn Cung với những con đường lát bằng gạch Bát Tràng uốn lượn quanh co

– Khiêm Cung Môn là công trình có cấu trúc hai tầng, xây theo dạng vọng lâu và như tên gọi của nó, nằm trên một nền cao, thẳng hàng với Dũ Khiêm Tạ. Đây chính là nơi dành cho vua nghỉ ngơi khi còn sống. Trong đó, điện Hòa Khiêm nằm ở giữa là nơi là việc của vua. Sau khi qua đời, nơi này được dùng để thờ vua vạn niên cơ và hoàng hậu.

– Điện Lương Khiêm: Cung điện này nằm ngay sau điện Hòa Khiêm. Lúc đương thời vốn là nơi nghỉ ngơi, thưởng trà của vua. Về sau, nơi này được dùng làm nơi thờ mẹ của vua vạn niên cơ – Đức bà thái hậu Từ Dũ.  Còn Ôn Khiêm Lương nằm phía bên phải là nơi cất giữ đồ ngự dụng.

– Nhà hát Minh Khiêm nằm phía bên trái điện Khiêm Lương. Đây là nơi để vua xem hát. Khi đến đây bạn nhớ quan sát các cột chống đỡ của công trình nhé vì chúng đều được chạm khắc tinh xảo với nhiều hoa văn nổi bật.

Khi nhà hát đóng kín, nhìn từ phía bên ngoài, khung cảnh lung linh, huyền ảo sẽ dần hiện ra khi đã được thắp đủ các loại nến. Ngày nay, đây chính là một trong những nhà hát cổ nhất Việt Nam – công trình thú vị và đáng ghé thăm với nhiều du khách.

– Đảo Tịnh Khiêm: Vốn là mảnh đất trồng hoa và nuôi thú của nhà vua mỗi khi Ngài cảm thấy quá mệt mỏi với công việc triều chính. Không chỉ có không gian thoáng mát, không khí trong lành mà ngay trong khu vực đảo có một con kênh dài với 3 cây cầu bắc cong cong ngang qua dẫn lối đến vùng đồi thông xanh mướt mắt.

Chính vì vậy mà lúc còn sống, vua thường đến đây để thưởng hoa, làm thơ, đọc sách. Ngày nay, địa điểm thơ mộng này trở thành điểm dừng chân yêu thích của nhiều du khách, cũng là một trong những điểm sống ảo ở Huế tuyệt đẹp, không thua kém những vườn hoa đẹp ở Huế đâu nhé.

– Khu lăng mộ: Khu vực quan trọng nhất của lăng vạn niên cơ – lăng vua nằm ngay sau tẩm điện. Công trình đầu tiên chính là Bái Đình với hai hàng quan viên văn võ. Ngay sau Bái Đình là Bi Đình với tấm bia bằng đá nặng hơn 20 tấn, bên trên có khắc bài “Khiêm Cung Ký” do chính vua vạn niên cơ soạn.

Toàn bộ bài văn dài 4.935 chữ, được xem là một bản tự thuật của nhà vua về cuộc đời, kể công cũng như nhận tội của Vua vạn niên cơ trước lịch sử. Bài văn cũng nhắc đến những rủi ro, bệnh tật và nhiều nổi niềm của vua lúc còn tại thế.

Tiếp đến là Bửu Thành bằng gạch nằm trên Tiểu Khiêm Trì với phần chính giữa là ngôi mộ của vua vạn niên cơ. Ngoài ra, trong Khiêm Lăng còn có thêm một khu vực khá đặc biệt nữa đó là Bổi Lăng – nơi yên nghỉ của vua Kiến Phúc – vị vua thứ 7 của triều Nguyễn

Khám phá vẻ đẹp kiến trúc lăng vạn niên cơ Huế

Theo những tư liệu lịch sử còn để lại thì vua vạn niên cơ là người uyên thâm nhất trong số 13 nhà vua Triều Nguyễn về nền học vấn Ðông Phương. Ông giỏi về cả sử học, triết học  và đặc biệt là người rất sính thơ. Sau khi qua đời vào năm 1883, nhà vua thi sĩ này đã để lại 600 bài văn, 4.000 bài thơ văn chữ Hán và hơn 100 bài thơ chữ Nôm.

Được xây dựng và hoàn thiện từ khi nhà vua còn sống với vai trò chính là nơi nghỉ ngơi, ngâm thơ, thưởng trà khi mệt mỏi nên toàn cảnh Khiêm Lăng như một cánh rừng rộng lớn bao gồm khu vực tẩm điện và lăng mộ với nét kiến trúc đan xen hài hoà giữa hồ nước, rừng núi và thiên nhiên.

Nhiều khách du lịch Huế sau khi ghé thăm lăng vua vạn niên cơ đều cho biết mình như đang lạc bước vào một công viên rộng lớn, xanh mát có bóng cây xanh mát, hồ nước tĩnh lặng, vườn hoa nên thơ chứ không phải đang vào thăm nơi lăng mộ.

Lăng tẩm của vị vua có thời gian trị vì lâu nhất triều Nguyễn làm được điều đó vì đã khéo léo kết hợp vẻ đẹp của giữa công trình kiến trúc nhân tạo và nét hữu tình của thiên nhiên khiến cho nơi đây mang vẻ đẹp thật đặc biệt và khó quên.

Với phong cảnh sơn thuỷ hữu tình, bày trí hợp lý, nơi đây được đánh giá là một trong những công trình kiến trúc đẹp nhất Triều Nguyễn. Vì khá rộng lớn và được trang trí tỉ mỉ mà du khách sẽ cần khoảng từ 3 đến 4 tiếng để có thể tham quan hết các cảnh quan của lăng vạn niên cơ cùng những lăng tẩm, di tích xung quanh.

Với khu tẩm điện và lăng mộ được bố trí song song với nhau làm nên hai phần chính của toàn bộ khu lăng, du khách sẽ được chứng kiến những công trình đẹp mắt tọa lạc ngay trong khuôn viên lăng.

Đừng ngại ngần bước qua khỏi Khiêm Cung Môn để đến với cửa tam quan hai tầng rồi đi qua Vụ Khiêm và miếu thờ Sơn Thần để chiêm ngưỡng vẻ đẹp và sự tinh tế của phong cảnh cùng kiến trúc nơi đây nhé.

Và sau đó hãy dừng bước ở hồ Linh Khiêm, bạn tha hồ ngắm những bông hoa sen được thả rất nhiều ở đây để cảm nhận vẻ giản dị, mộc mạc nhưng tinh khiết của hoa. Ở hòn đảo giữa hồ người ta còn trồng các loài hoa hoặc nuôi thú.

Cũng như những địa điểm cổ kính ở Huế khác như chùa Thiên Mụ, nhà thờ Phủ Cam hay trường Quốc Học Huế, Khiêm Lăng có rất nhiều cảnh đẹp, những góc ảnh đậm chất cổ điển. Vào mỗi mùa khác nhau, cảnh sắc Khiêm Lăng tựa như một bức tranh cổ kính mang màu sắc thâm trầm nhưng quyến rũ vô cùng. Vì vậy mà không hề khó để bạn có được những bức hình “sống ảo” đậm chất cổ trang ở địa điểm du lịch Huế đặc biệt này đâu nhé, nhất là khi bạn kết hợp với trang phục áo dài, nón lá.

Lăng vạn niên cơ trải qua bao thăng trầm của lịch sử, vẫn ngự nơi đây đó như một minh chứng cho một công trình kiến trúc độc đáo của triều đại nhà Nguyễn và sẽ còn mãi như một tài sản quý báu của dân tộc ta. Du lịch Huế đừng quên ghé thăm lăng vạn niên cơ nhé, Lead Travel mong rằng bạn sẽ có một chuyến đi ý nghĩa và nhiều trải nghiệm mới lạ đấy!